ARPA-BUĞDAY GÜBRE NOKSANLIKLARI

ARPA-BUĞDAY GÜBRE NOKSANLIKLARI

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİ

Buğday insan beslenmesinde kullanılan kültür bitkileri arasında dünyada ekiliş ve üretim bakımından ilk sırada yer almaktadır.

Bunun sebebi buğday bitkisinin geniş bir adaptasyon yeteneğine sahip olmasıdır.

Ayrıca buğday tanesi uygun besleme değeri, saklama ve işlenmesindeki kolaylıklar nedeniyle yaklaşık olarak 50 ülkenin temel besini durumundadır.

Buğday dünya nüfusuna bitkisel kaynaklı besinlerden sağlanan toplam kalorinin yaklaşık % 20'sini sağlamaktadır.

Buğday başta unlu mamuller olmak üzere birçok gıda ve sanayi sektöründe kullanılmaktadır. 

BUĞDAY YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÜBRELEME

Bitki Besin Elementleri ve Beslenme Bozuklukları

Buğdayda azot noksanlığında, Noksanlık belirtileri alt yapraklarda en şiddetli olarak görülür. Yaprağın uç kısmından başlayarak yaprak kınına doğru yeşil yerine önceleri açık yeşil ve daha sonra sarımsı yeşil renk oluşur. Buğday bitkisinin boğum araları kısalır, kısa boylu bitkiler oluşur, daneler tam dolmaz, buruşuk kalır. Un randımanı ve kalitesi (ekmek veya makarna) azalır. Azot fazlalığından ise boğum araları uzar, rüzgâr ve yağıştan yatma görülür, bitkinin su tüketimi artar, özellikle makarnalık buğdaylarda kalite azalır.
Buğdayda fosfor noksanlığında, Tahıllarda (buğday, yulaf, arpa ve çavdar) fosfor noksanlığında ortaya çıkan belirtilerin tarlada tanısı son derece güçtür. Çünkü fosfor  noksanlığında gözle tanıya olanak verecek belli belirtilere çoğunlukla rastlanmaz. Gelişmenin ilk dönemlerinde ve özellikle kışı sert geçen yörelerde daha çok görülür. Yavaş, cılız ve bodur büyüme fosfor  noksanlığının en belirgin tanısıdır. Böyle durumlarda bitkiler koyu yeşil renk göstermekte ve yaprak uçları kurumaktadır. Kimi durumlarda yapraklarda pembemsi renk görülür. Yaşlı yaprakların uçları kurumaya baslar ve zamanla yaprağın diğer kısımlarına doğru ilerler. Tohum bağlama azalır ve verim çok düşer.
Buğdayda potasyum noksanlığında, Çok kumsal ve hafif bünyeli topraklar dısında noksanlık belirtisi fazla görülmez. Noksanlık belirtileri azot ve fosfor’da olduğu gibi önce yaslı (alt) yapraklarda görülür. Yaprağın uç kısmından itibaren damar araları sararır daha ileri safhalarda kahverengine dönüşerek yaprakların uç kısmı kurur.
Buğdayda magnezyum noksanlığında, Magnezyum iyonları floemde hareketlidir bu nedenle Magnezyum yaşlı yapraklardan genç yapraklara doğru taşınır. Magnezyum noksanlığının en tipik belirtisi yaslı yapraklarda damarlar yeşil, damar aralarında kloroz (sararma)’dur.
Buğdayda Demir noksanlığında genç yapraklarda en ince damarların bile yeşil kalması ve damarlar arasında rengin tamamen sarıya dönmesi en tipik belirtilerdir. Böylece yeterli miktarda klorofil oluşmaması nedeniyle en genç yapraklar beyaz renk alır. Kireçli alkalin topraklarda yetişen bitkilerde demir noksanlığı belirtileri daha yaygındır. Demir noksanlığında klorofil a ve b miktarlarına paralel olarak karotin, ksantin, lütein gibi çeşitli pigment madde miktarları da azalır. Bitkilerde fotosentez oranında da benzer azalma görülür. Buğdaygil bitkileri günümüzde Strateji II olarak adlandırılan farklı mekanizma ile topraktan demir alabilirler. Araştırıcılar buğdaygil bitkilerinin kökleriyle salgıladıkları fitosiderofor adı verilen maddelerle rizosferdeki Fe’i yarayışlı sekile dönüştürerek aldıklarını belirlemişlerdir.
Buğdayda çinko noksanlığında, Noksanlık belirtileri sapa kalkma döneminde daha belirgin olarak ortaya çıkar. Buğday bitkisinde çoğunlukla genç yapraklarda gri ve açık kahverengi lekeler, nekrotik ölü alanlar oluşur. Noksanlığa bağlı olarak yapraklarda gri, açık kahverengi lekeler yaygınlaşır, bazı hallerde yapraklar daralır ve küçük kalır, verim çok azalır. Ayrıca bitkilerde protein miktarı azalmakta ancak amino asitlerin miktarı arttığı için protein kalitesi etkilenmemektedir. Tahıl bitkileri tarafından salgılanan organik bileşikler kireçli topraklarda Zn’nun yarayıslı hale geçmesine ve bitkiler tarafından daha fazla alınmasına neden olur.
Buğdayda Mangan noksanlığında, bitkilerde büyüme yavaslar ya da bodur büyüme, genç yapraklarda damarlar arası sararma, tek çenekli bitkilerde ise alt yapraklarda gri benekler özellikle buğdaygillerde görülen en tipik belirtilerdir.
Buğdayda bor noksanlığında, Buğday Bor gereksinimi az olan bitkilerdendir. Bor noksanlığı bitki büyüme noktalarına zarar verir ve büyüme yavaşlar genç yapraklar büzülüp kıvrılır, çoğu zaman kalınlaşır, yapraklar koyu mavi yeşil renk alır, boğumlar arası kısalır, büyüme bodurlaşır ve bitki çalılaşmış bir forma kavuşur. Buğdaygillerde dane verimi düşer.
Buğdayda bakır noksanlığında, Buğday göreceli olarak bakıra karsı daha duyarlı bitkilerdendir. Tahıl bitkilerinde bakır noksanlığı belirtileri kardeşlenme döneminde ya da noksanlığın şiddetli olması durumunda daha erken dönemde yaprak uçlarında ortaya çıkar. Yaprak uçları beyazlaşır, yapraklar daralır ve kırılır. Boğum arası kısalır. Kardeşlenme geriler. Gelişmenin ileri aşamalarında basak ve salkım oluşumu görülmez. Tahıl bitkilerinde bakır noksanlığının bir başka tipik belirtisi de bitkilerin çalılaşmış bir görünüm kazanmasıdır. Bakır noksanlığına bağlı olarak lignifikayonun gerilemesi sonucu genç yapraklarda solma ile birlikte gövde bükülür ve yana yatma eğilimi görülür. Hastalıklara karsı dayanıklılık azalır

Buğday, gübreye genellikle iyi tepki gösteren bir bitkidir. Azotlu gübrenin yarısı, fosforlu gübrenin tamamı ekimle birlikte verilmelidir. Azotlu gübrenin diğer yarısı ise kardeşlenme döneminde üst gübre olarak verilmelidir. Toprak tahlili yapılmamış ise saf madde üzerinden dekara 12 kg azot ve 6 kg fosfor tavsiye edilmektedir. Buna göre ekimle beraber dekara 13 kg Diamonyum fosfat (DAP) ve toprak pH'ının durumuna göre 20-30 kg/da uygun formda azotlu gübre verilebilir.