Ispanak tohumla üretilen, otsu bir sebze bitkisidir. Tohumun çimlenmesiyle beraber çim kökü uzamaya başlar. Kazık köklü bir bitkidir. Bitki ilk büyümesinde rozet yaprak oluşturur ve toprak üzerine yayılır. Bu durumda soğuklara karşı dayanıklıdır. Kazık kök derinliği 3-10 cm kadardır. Gövdesi otsudur. Gövde yüksekliği 30-100 cm arasındadır. Ispanağın beş ayrı çiçek formu vardır; 1. Saf erkek çiçek içeren, 2. Saf dişi çiçek içeren, 3. Erkek ve dişi çiçekleri bir arada olan, 4. erkek ve dişi çiçekleri aynı bitki üzerinde bulunan, 5. Erkek ve dişi çiçekleri içeren bitkilerdir. Erkek çiçekler dört çiçek yaprağı ve bunlar üzerinde dört adet erkek organdan ibarettir. Dişi çiçekler 2-4 çiçek yaprağı ve bunun üzerinde bir yumru ve bu yumrunun ortasının yırtılmasıyla içinden çıkan 4-6 tane uzun, bir tane kısa dişicik tepesi bulunur. Ispanak genellikle yabancı döllenir. Havalar 20 C olduğu zaman ve uzun günde önce erkek çiçekler oluşur ve toz vermeye başlar. Erkek çiçeklerde 4-6 gün sonra dişi çiçekler döllenme olgunluğuna erişir.
Çeşitler Ispanak, Chenopodiaceae familyasında sebze olarak pazı ve pancar ve kırmızı pancar ile akrabadır. Yuvarlak ve dikenli tohumlular olarak iki gruba ayrılır. Dikenli tohumlu ıspanaklar; • Yaprakları düz • Yaprakları kabarcıklı Yuvarlak dikensiz tohumlu ıspanaklar • Yaprakları düz • Yaprakları kabarcıklı Yaprak rengi; açık yeşilden koyu yeşile kadar, Yaprak sap uzunluğu; kısadan uzuna, Yaprak formu; uzun üç köşeliden, yuvarlağa, Yaprak eti; ince etsizden, kalın etliye, Yaprak duruşu, yatıktan, dike, Gelişme hızı; erkenciden, geçciye, Çiçeklenme; erken çiçeklenmeden, geç çiçeklenmeye kadar sınıflandırma şekilleri gösterir.
Tohum ve Çimlenme Özellikleri Tohum ekimden toprak yüzeyine çıkıncaya kadar 10-14 gün geçer. Tohum ekiminden yaprak hasadına kadar geçen gün sayısı ekim zamanına göre değişir. İlkbaharda 30-50 gün, sonbaharda 40-60 gün ve sonbaharda ekilip ilkbaharda hasat edilenlerde 200-250 gündür. Ispanak tohumu 4-9 mm uzunlukta, 3-4 mm genişlikte, 1.5-2 mm yüksekliktedir. En düşük temizlik oranı %97, çimlenme %80 dir. 1000 tane tohum ağırlığı yuvarlak tohumlarda 9.5 g, dikenli tohumlarda 8-13 g dır. Tohumlar karanlıkta çimlendirilir. Çimlenme 20 gün devam eder. Çimlenme sıcaklığı ortalama 14-16 C dir. Çimlendirme ortamı olarak kum kullanılabilir. Tohumlar çimlenme özelliklerini 4-5 yıl saklayabilir.
İklim istekleri Ispanak serin iklim sebzesidir. Bu nedenle fazla kurak ve sıcaktan hoşlanmaz.Fazla kurak ve sıcaktan hoşlanmaz. Ortalama 15-20 C sıcaklık gelişme için idealdir. 30 C ve üstü uzun gün sıcaklıklarında erken çiçeklenme hızlanır. Sıcak ve nem yaprakların güzelleşmesini sağlar. Ispanak uzun gün bitkisidir. 9-10 saat gün uzunluğu olduğu zaman rozet yapraklar çoğalır.
Toprak istekleri Toprağın normal yapıda olması yeterlidir. Fazla su tutmayan ve fazla ağır olmayan her toprakta ıspanak yetişir. Besin maddesi ve suyu iyi verilen kumlu topraklarda bile dekara 400-500kg ürün alınır. Tınlı killi ve humus miktarı %5 civarında bulunan topraklarda ıspanak iyi yetişir. Asitli topraklara karşı hassastır. Toprak pH 6.5-7.5 olmalıdır. Toprak asitliğini azaltmak üzere kireç kullanılır. Ancak fazla kireç katıldığında demir noksanlığı görülür.
Gübreleme Sonbahar ekiminde verilen gübre iki kısma ayrılır; Birinci kısım Kasım ayında hektara 40-60 kg N, 40-60 kg P ve 50-70 kg K toprak atılır. Sonra tohum ekimi yapılır. İlkbaharda toprak işleme tavına gelen toprak, genç ıspanaklara zarar vermeden ve ilkbahar sürmesi başlamadan önce çizgi alanlarına ikinci kısım, gene birinci kısımda uygulanan gübre miktarlarıyla aynı oranda hektara N,P,K uygulanır. Ek olarak 50-100 kg/hek Ca uygulanır. İlkbahar yetiştiriciliğinde hektara 80-100 kg N, 80-10 kg P, 100-120 kg K ve 50-100 CA uygulanır.
Sulama Ispanak büyümesi sırasında haftada 1-2 kez sulanması gerekir. Sulama genellikle yağmurlama sulama ile yapılır. Ancak tüm bitkilerde olduğu gibi damlama sulama şekli ürünün kaliteli ve verimi yüksek alınması açısından önemlidir. İlkbahar ve sonbahara da yeterli yağışlar düştüğünde sulama gerektirmez. Ispanak sudan hoşlanan bir bitkidir. Fakat fazla sudan zararlıdır. Toprak otlandığında veya kaymak bağlandığında çapa yapılır. Bir süre sonra rozet yaprakların büyümesi ve toprağa yayılıp kapatması nedeniyle bu andan itibaren toprak işlemesine son verilir.
Ekim Ispanak sadece tohumlarının ekimi ile yapılır. İlkbahar ekimi ve hasadı, sonbahar ekimi ve hasadı, sonbahar ekimi ve ilkbahar hasadı olarak üç değişik zaman uygulaması vardır. İlkbaharda bölgelere göre Şubat, Mart ve nisan aylarında, toprak işlenebilir hale geldiğinde ve toprak sıcaklığı 4-6 C olduğunda tohumlar ekilir. Vegetasyon süresi kısadır. Çabuk çiçek sapı oluşumu başlar. Bu yüzden dikkatli davranılmalı, serin veya yağmurlama sulama yapılan bahçelerde çiçeklenme gecikebilir. Soğuk bölgelerde sonbahar ekimi kasım ve Aralık’ta yapılır. Tohumlar çimlenip toprak yüzünde 2-3 yapraklı bir rozet teşkil eder. Soğuğun etkisiyle bitki gelişmesi durur, ancak kar altında kışı geçirebilir. Ertesi ilkbahar hava sıcaklığı 8-10 C olduğu zaman büyüme başlar ve kısa sürede hasat olgunluğuna ulaşır.
Hasat Küçük bahçelerde hasat sık sık ve elle yapılır. İlk hasatta gelişen ıspanaklar alınır. Böylece az gelişenlere ortam hazırlanır. Bu yüzden hasat bazen 1-2 defa yapılır. Hasat dönemi 1.5 aya kadar devam eder. Hasat sırasında toprak ıslak ve çamur olmamalıdır. Ürünün kirlenmesi istenmeyen bir durumdur. Fakat toprağın nemli olması bitkinin topraktan rahatça çekilmesi sağlanır. Bitkiler dipten yukarı doğru çekilmek suretiyle yapılır. 1-1.5 kg demetler haline getirilir. Hasat edilen bitkiler yıkanarak temizlenir ve ambalaj için istifler. Ispanak bitkisini devamlı sulu tutmak gerekir. Yoksa pörsümesiyle beraber pazara sunuş ve satış yapılamaz. Hasat edilen bitkiler pazara satılırken temiz ve taze olmalı, yabancı koku ve taddan uzak olmalı, üzerinde toprak gübre, ilaç, parazit ve hastalık olmamalı, pörsümüş olmamalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder